Ecologische tuin, wat is dat?
Een ecologische tuin. Het staat steeds meer in de aandacht. Maar wat bedoelen we er eigenlijk mee?
Een ecologisch tuinontwerp vormt de basis voor de creatie van een levend (eco)systeem. Zo ontstaat een ecologische tuin, ontworpen met de natuur mee, waarin alles samenhangt.
Het evenwicht wordt hersteld. Complexiteit, diversiteit, alles ondersteunt en versterkt elkaar. Er ontstaat een web van leven.
Het gaat daarbij om de netwerken van relaties en het zelfherstellend vermogen van de natuur. Want ecologie gaat over de interacties en samenhang in de natuur. Ecologie is georganiseerde chaos, want de natuur is altijd in beweging.
Natuurlijke tuin is in evenwicht
Dat maakt dat ecologisch staat voor een werkwijze die ecologische interacties zo min mogelijk verstoort, herstelt en …. bevordert. Bevorderen is vaak een vorm van compensatie voor een gebrek aan deze interacties. Als er bijvoorbeeld veel bladluizen zijn dan betekent dit dat er te weinig natuurlijke vijanden zijn, zoals lieveheersbeestjes, oorwurmen, zweef- en gaasvliegen, verschillende spinnen en kevers, en vogels. Vaak ontbreekt een geschikte leefomgeving voor deze tegenspelers.
In eenvormige tuinen, en in monoculturen is er voor één diersoort vaak een overschot aan voedsel. De plaagdieren springen als het ware over van de ene op de andere voedselplant. Een biodiverse tuin gaat dit tegen.
Biodiversiteit geeft stabiliteit
Het doel van een ecologisch ontwerp is een natuurlijk ecosysteem na te bootsen dat zichzelf reguleert door diversiteit. Met behulp van op de natuur geënte ontwerpprincipes wordt gestreefd naar de hoogst mogelijke biodiversiteit. Het sluiten van kringlopen, duurzaam, circulair en spaarzaam zijn sleutelbegrippen. Het verminderen van de ecologische voetafdruk door het hergebruik van materialen is daarvan onderdeel.
Mimic nature
”Every landscape has its beauty, complexity and resilience. Aspire to emulate a healthy, sustainable ecosystem.”
Hoe groter de biodiversiteit, des te stabieler het systeem. Een gezonde, biodiverse tuin is aantrekkelijk voor nuttige dieren, zoals roofinsecten, kikkers, lijsters en egels. Bladvraat of anderszins hoort erbij maar blijft dan beperkt door de natuurlijke vijanden van de veroorzakers.
Plek voor dieren in ecologische tuin
Verbindings- en overgangszones zijn belangrijk voor de natuurwaarde en de biodiversiteit. In een ecologisch ontwerp creëer je meerdere biotopen, habitats voor dieren. Ingrediënten van een natuurlijke tuin zijn bijvoorbeeld een levende haag (i.p.v. een schutting), een houtwal/takkenril, schuil- en overwinteringsplaatsen (oude dakpannen/stapelstenen, etc.), nest-/voedselplekken (vogelbosjes, bloeiboog), waterpartijen (wadi’s, vijver, waterelementen).
”Ecological design is first and foremost an art and a way of seeing. Design spaces which create, support and enhance life and living systems.”
In een ecologisch ontwerp is er een gevarieerde beplanting, voor insecten (bijen, vlinders, zweefvliegen, etc.), met nectar en stuifmeel vanaf het vroege voorjaar tot het begin van de winter. Ook kies je de favoriete nectar- en waardplanten van de insecten die je wilt helpen.
Een vogelvriendelijke beplanting, een dichte beplanting, en de toepassing van planten met een ecologische functie zijn ook onderdeel van het ontwerp. Bioaccumuleerders, stikstoffixeerders, diepwortelaars mogen niet ontbreken.
Kies voor botanische – wilde – soorten (niet overgecultiveerde soorten), inheems, omdat het lokale ecosysteem hierop functioneert, aangevuld met uitheems.
Water in de natuurtuin
Water vormt de ziel van de tuin. Het is van levensbelang voor planten en dieren. Een gezonde, waterabsorbeerende bodem betekent gezonde, weerbare planten. Dieren zijn afhankelijk van water, om te badderen (vogels), drinken, of voor de voortplanting (kikkers, salamanders). Belangrijk is de aanwezigheid van natuurlijke oevers.
Ecologische tuin regelt zichzelf
Een ecologische tuin verbetert de water- en koolstofopslag, benut het zonlicht optimaal (door een (gestapelde) indeling in lagen), trekt nuttige dieren aan (bloemen, insecten, vogels), brengt de grond tot leven en combineert minder onderhoud (na aanleg) met meer intimiteit en een elegante, natuurlijke uitstraling.
Een goed doordacht natuurvriendelijk ontwerp resulteert in geweldige resultaten. Het is er sfeervol, betoverend, uitbundig en bloemrijk, dichtbegroeid met prachtige planten die meerdere functies hebben, waaronder fruitbomen, kruiden, groenbemesters, planten voor vogels, bijen en vlinders, en inspireert tot:
- samenwerken met de natuur, met de natuur mee
- gezondere en duurzamere vormen van vrij leven
- samen-/zelfvoorzienend (eetbare planten & vruchten)
Wil je een natuurlijke tuin leren ontwerpen of realiseren? Wil je weten welke planten en technieken je toepast. Kijk eens bij het opleidingsaanbod van Ecology Academy.
Deel deze blog
Vragen over ecologische tuin en ecologisch tuinontwerp
In een ecologische tuin vormen bodem, water, planten en dieren samen een stabiel, zelfregulerend ecosysteem: biodivers, dichtbegroeid, gifvrij, duurzaam.
Kenmerken van een ecologische tuin zijn:
- een gezonde, levende bodem;
- slim omgaan met (regen)water (opvang, infiltratie, berging)
- Weinig tegels en andere verharding
- Grote diversiteit aan planten, structuren en biotopen
- Gevarieerde inheemse beplanting
- Soorten met duidelijke ecologische functies
- Verbindings- en overgangszones
- Plek voor nuttige dieren (voedsel-, schuil- en voortplantingsplekken)
- Geen chemische bestrijdingsmiddelen of kunstmest
- Duurzaam en circulair: hergebruik en sluiten van kringlopen
Zo’n ecologische tuin levert merkbare effecten op: betere water- en CO₂-opslag, meer nuttige dieren, een levende bodem en minder onderhoud met meer intimiteit.
Een ecologische tuin is vrijwel altijd ook een natuurlijke tuin, maar niet elke natuurlijke tuin is ecologisch. Wat veel mensen als ‘natuurlijk’ zien, gaat vooral over sfeer en vorm, niet zozeer over ecologie. In een ecologische tuin staat het ecosysteem centraal: hoe versterk je bodem(leven), biodiversiteit en natuurlijke kringlopen?
Bij Ecology Academy staat natuurlijke tuin altijd voor een tuin die óók ecologisch doordacht is. Wil je een natuurlijke tuin maken. Bekijk de masterclass Een natuurlijke tuin, zo lukt het!
In tuinontwerp en aanleg betekent ecologisch dat je bodem, waterbalans en biodiversiteit versterkt, aansluit bij natuurprocessen en duurzame keuzes maakt.
Ecologisch gaat over de benadering. In tuinontwerp, tuinaanleg en onderhoud betekent het dat elke keuze wordt bekeken door een ecosysteembril: verstoort, herstelt of versterkt dit de relaties tussen bodemleven, planten, water en dieren?
In de praktijk betekent ecologisch dat je:
- denkt en werkt met de natuur mee: aansluiten bij natuurlijke processen in plaats van ertegenin gaan
- Ecologische relaties zo min mogelijk verstoort en waar mogelijk herstelt en versterkt
- Ingrepen zoals grondbewerking, bemesting, snoei en maaien afstemt op wat bodemleven, waterbalans en biodiversiteit op lange termijn sterker maakt
Ecologisch tuinieren is kort gezegd deze benadering toepassen in het beheer en onderhoud van de tuin. Wil je het écht goed doen, met planten die passen, blijven en de natuur versterken? Lees dan ook de blog Tuin vol bloemen én leven.
Ecologisch tuinontwerp is een ontwerpmethode waarbij het ecosysteem leidend is, gericht op zelfregulatie, ecologisch evenwicht, natuurwaarde en sluiten van kringlopen.
Ecologisch tuinontwerp gaat over de manier van ontwerpen, waarin elke plek wordt benaderd als levend systeem, met evenwicht als streven. Ontwerpkeuzes gaan niet alleen over vorm en sfeer, maar ook over bodem, water, inheemse beplanting, biodiversiteit, ecologische functies, natuurwaarde en kringlopen.
Ecologisch ontwerp is gebaseerd op concepten als permacultuur, recente inzichten in de ecologie, nieuwe benaderingen in de landschapsarchitectuur en zeer oude beproefde technieken. Het deelt veel met permacultuur (werken met natuurlijke processen, kringlopen, lagen).
Het belangrijkste verschil zit in de insteek. Permacultuur is vaak een combinatie van ontwerpmethode, waarden en wereldbeeld, met een nadruk op productieve, ecologisch gezonde grond en oogst. Het vertrekpunt bij ecologisch ontwerp is juist ecologische kennis en het functioneren van natuurlijke systemen: de vraag hoe die systemen werken en hoe die kennis in het ontwerp kan worden toegepast, is leidend. Een krachtig, gezond ecosysteem staat daarbij centraal. Daardoor is ecologisch ontwerp vaak makkelijker toepasbaar in tuinen en opdrachten.
Meer weten over ecologie of ecologisch ontwerpen? Bekijk het opleidingsaanbod van Ecology Academy.
Een ecologische tuin resulteert op termijn in minder onderhoud: met gezonde bodem, goede waterhuishouding en juiste plantkeuze wordt de tuin steeds meer een zelfregulerend ecosysteem.
In de ontwerpfase en tijdens de aanleg vraagt een ecologische tuin vaak meer zorg: bodemverbetering, doordachte plantkeuze en een slimme structuur vergen tijd en zorgvuldige afstemming. Ook de eerste jaren na aanleg is er meer onderhoud, omdat het systeem nog in ontwikkeling is.
Als bodem, waterhuishouding en beplanting eenmaal op elkaar zijn ingesteld, vermindert het onderhoud. Minder symptoombestrijding, meer gericht beheer en meer intimiteit.
Doordat een ecologische tuin steeds meer als zelfregulerend ecosysteem functioneert – met levende bodem, hoge biodiversiteit en nuttige dieren – neemt de noodzaak voor intensief onderhoud af. Het werk verschuift naar het volgen, begeleiden en bijsturen van natuurlijke processen.
Wil je voorbeelden uit de praktijk? Ga naar projectportfolio.
Reactie plaatsen
Contact
Als je meer wilt weten over Ecology Academy? Kijk ook even bij Veelgestelde vragen.
Over Chris de Waard? Lees meer of LinkedIn.
Heb je een project of behoefte aan expertise? Meer weten? Ontdek meer bij advies. Of stel je vraag.
Er is een contactformulier. Of neem contact op via info@ecology.academy of 06 – 29 555 131.